Allergische reactie of insectensteek

Volgorde triage

  1. ABCDE-veilig?
  2. Ingangsklacht en hulpvraag
    • Wat is de klacht of het probleem?
    • Wat wilt u dat er gebeurt?
    • Bent u ongerust?
    • Heb ik goed begrepen dat?
  3. Urgentie
    • Let op alarmsignalen
      • tweede keer contact
      • hevige pijn, angst of onrust
      • snelle verslechtering van de conditie
      • niet-pluisgevoel
  4. Vervolgactie
    • U0 Uitval vitale functies (direct)
    • U1 Levensbedreigend (direct)
    • U2 Spoed (binnen 1 uur)
    • U3 Dringend (binnen enkele uren)
    • U4 Niet dringend (binnen 24 uur)
    • U5 Advies
  5. Afsluiten
    • Kunt u verder met dit advies?
    • Bent u geholpen??

                                                                                                                                                                                                                                                                                      

Anafylaxie, allergische reactie, steek van een insect of tekenbeet.

Vragen

  • Heeft u een snelle ademhaling? Heeft u het gevoel te weinig lucht te krijgen? [Kortademig] Hoe snel is het ontstaan?
    1. u1
  • [Insectensteek] Heeft u wel eens een allergische reactie gehad na een steek door het insect dat u nu heeft gestoken? Kunt u die reactie omschrijven? Door welk insect bent u gestoken?
    1. u1
  • Waar bent u gestoken?
    1. u2
  • Heeft u moeite met slikken?
    1. u2
  • [Teek] Is de teek te verwijderen?
    1. u4
    2. u3
  • Heeft u last van jeuk of huiduitslag?
    1. u5
  • Heeft u last van een heftige reactie (dus ernstige pijn of jeuk)? Op welke plek?
    1. u5

Triagecriteria

u1 Levensbedreigend

  • Kortademig

    Een (te snelle) ademhaling die veel inspanning kost of het gevoel van te weinig lucht binnen te krijgen. Moeite met ademhalen.

    Hevig = Kan geen 5 woorden achtereen zeggen zonder naar lucht te happen. Moet rechtop zitten  (kan niet liggen door de kortademigheid). Kind: steunende, kreunende ademhaling betekent hevig kortademig.
    Matig = Gebruik van hulpademhalingsspieren. Kan niet meer dan een aantal meters lopen zonder op adem te moeten komen.
    Gering = (gevoel van) lichte benauwdheid, geen gebruik van hulpademhalingsspieren

    Normale ademfrequentie in rust per minuut:

    • > 12 jaar: 15-20
    • 5-12 jaar: 20-25
    • 2-5 jaar: 25-30
    • 1-2 jaar: 25-35
    • < 1 jaar: 30-40
    en snel ontstaan
  • Anafylaxie

    Anafylaxie kan snel dodelijk zijn (<5 - 30 minuten). Heeft een acuut begin en is snel progressief (minuten tot uren).

    Er is sprake van anafylaxie bij aanwezigheid huidklachten optredend binnen minuten tot uren na blootstelling aan een allergeen, in combinatie met verschijnselen van:

    • de luchtwegen (stridor, piepen en/of dyspneu)
    • gastro-intestinale klachten (krampende buikpijn of braken) en/of
    • de bloedsomloop (hypotensie, tachycardie, collaps)

    Ook alleen circulatoire verschijnselen (collaps/duizeligheid) na blootstelling aan bekend allergeen voor patiënt is een anafylaxie. Anafylaxie is altijd indicatie tot EpiPen®, maar gebruik verandert urgentie niet.

    (al dan niet EpiPen® gebruikt)

u2 Spoed

  • Quinckeoedeem

    Zwelling van huid en slijmvliezen ten gevolge van een allergische reactie.

  • Kortademig

    Een (te snelle) ademhaling die veel inspanning kost of het gevoel van te weinig lucht binnen te krijgen. Moeite met ademhalen.

    Hevig = Kan geen 5 woorden achtereen zeggen zonder naar lucht te happen. Moet rechtop zitten  (kan niet liggen door de kortademigheid). Kind: steunende, kreunende ademhaling betekent hevig kortademig.
    Matig = Gebruik van hulpademhalingsspieren. Kan niet meer dan een aantal meters lopen zonder op adem te moeten komen.
    Gering = (gevoel van) lichte benauwdheid, geen gebruik van hulpademhalingsspieren

    Normale ademfrequentie in rust per minuut:

    • > 12 jaar: 15-20
    • 5-12 jaar: 20-25
    • 2-5 jaar: 25-30
    • 1-2 jaar: 25-35
    • < 1 jaar: 30-40
  • Progressieve zwelling in mondholte en/of keelholte

u3 Dringend

Niet te verwijderen teek

u4 Niet dringend

Teek > 24 uur vastgezeten

u5 Advies

Heftige lokale allergische reactie

Een heftige lokale zwelling is groter dan 10 centimeter in doorsnede. Dit kan zijn bij een insectensteek, een beet en bij ernstige reacties op bijvoorbeeld haarverf.

Advies

Anafylaxie

Gebruik zo mogelijk EpiPen® (of vergelijkbare injector). Ook na het gebruik van een EpiPen® kan er alsnog een anafylactische shock optreden.

Instructie EpiPen®:

  1.   Houd de pen stevig vast met je duim aan de kant van de verwijderbare veiligheidsdop.
  2.   Verwijder de veiligheidsdop.
  3.   Stoot het uiteinde van de pen in één beweging loodrecht in het dijbeen. Dit mag door de kleding heen.
  4.  Houd de pen 10 seconden stevig op zijn plaats en verwijder de pen.
  5.  Masseer de injectieplaats gedurende 10 seconden.

Bij benauwdheid rechtop zitten. Onmogelijk? Patiënt laten liggen, benen hoger dan het hoofd.
Bij insectenbeet: insect of angel verwijderen, koelen met ijs.

Thuisarts.nl:

Allergie
  • Klachten bij een allergie zijn bijvoorbeeld jeuk of vlekjes op de huid, dikke oogleden, tranende ogen, kriebel in de neus, tintelingen van de tong, hoesten en niezen.
  • U bent dan allergisch voor iets, zoals stuifmeel (hooikoorts), schimmels, huidschilfers van dieren, huisstofmijt, make-up of bepaalde voeding (pinda's, eieren).
  • Uw lichaam reageert dan overdreven op een stof.
  • Schrijf op welke klachten u krijgt op welke momenten. Zo komt u te weten waar u allergisch voor bent.
  • Zorg ervoor dat u niet in contact komt daarmee.
  • Met medicijnen kunt u de klachten ook verminderen.

Lees meer op thuisarts.nl: Allergie

  1. u1
  2. u2
  3. u3
  4. u4

Hooikoorts

Thuisarts.nl:

hooikoorts
  • Hooikoorts is een allergie voor stuifmeel van grassen of bomen.
  • U niest veel, heeft een verstopte neus, jeukende of tranende ogen, u heeft het benauwd en bent moe.
  • Een neusspray of medicijnen tegen allergie kunnen helpen.
  • Ook een neusspray met een ontstekingsremmer kan helpen.
  • Hou de ramen dicht op zonnige dagen met veel wind.
  • Draag buiten een zonnebril.
  • Houdt u veel klachten? Dan kunt u soms immuun-therapie proberen.

Lees meer op thuisarts.nl: hooikoorts

Insectensteek

Thuisarts.nl:

insectenbeet
  • Insectenbeten kunnen jeuk, pijn en een bult geven.
  • Een koude, natte doek helpt tegen die klachten. 
  • Bij zwelling bij een steek van wesp, steekvlieg of bij helpt ijs of een coldpack.
  • Bel direct uw huisarts:
    • bij een steek in de mond, tong of keel
    • als u overgevoelig bent voor insectenbeten
    • als u benauwd wordt na de steek
    • als u huiduitslag krijgt op andere plaatsen dan waar u gestoken bent

Lees meer op thuisarts.nl: insectenbeet

Tekenbeet

Verwijder de teek zo snel mogelijk; dit verkleint de kans op de ziekte van Lyme. Verdoof de teek niet met alcohol of spiritus. Pak de kop van de vastzittende teek zo dicht mogelijk bij de huid vast zonder in het lijfje te knijpen. Gebruik hiervoor een tekenpincet (loodrecht op de huid) of een splinterpincet (plat op de huid). Trek de teek voorzichtig uit de huid. Als een stukje van de teek in de huid achterblijft, zweert dat er vanzelf uit. Ontsmet de huid daarna met alcohol of betadine. Lukt verwijderen niet ga dan naar een hulpverlener.
Zie ook thuisarts.nl:

tekenbeet
  • Haal een teek uit je huid met een puntige pincet of tekentang.
  • Maak het wondje daarna schoon met alcohol.
  • Bel de huisarts in deze situaties:
    • als het niet lukt de teek weg te halen 
    • als de teek misschien langer dan 24 uur in je huid heeft gezeten
    • als je een vlek of ring krijgt op de plek waar de teek zat, of op een andere plek
    • als je je ziek gaat voelen 

Lees meer op thuisarts.nl: tekenbeet

Let na de beet enige maanden op verschijnselen van de ziekte van Lyme.
Zie ook thuisarts.nl:

ziekte van Lyme
  • Bij de ziekte van Lyme heb je meestal een vlek of ring op je huid. Die wordt groter.
  • Dit komt door een bacterie.
  • Die bacterie heb je gekregen door een teek in je huid.
  • Bel je huisarts als je zo'n vlek krijgt. 
  • Je krijgt medicijnen tegen bacteriën.
  • Sommige mensen houden last van klachten, zoals moeheid. 

Lees meer op thuisarts.nl: ziekte van Lyme

Bij een tekenbeet waarbij een teek langer dan 24 uur op de huid heeft gezeten, kan de mogelijkheid van antibioticumprofylaxe met de  patiënt besproken worden.
Let op: antibioticumprofylaxe is alleen effectief binnen 72 uur na verwijderen van de teek.

Eikenprocessierups

Thuisarts.nl:

eikenprocessierups
  • De eikenprocessierups kan in de zomer in eikenbomen zitten.
  • De rups heeft brandharen. Deze brandharen kunnen jeuk, bultjes en oogklachten geven.
  • Blijf uit de buurt van eikenbomen met rupsen of rupsennesten.
  • Bij klachten:
    • Spoel de huid en ogen goed met lauw water.
    • Verwijder brandharen van de huid met plakband.
    • Niet wrijven of krabben!
  • De klachten gaan binnen 2 weken vanzelf over.
  • Bel uw huisarts bij als u oogklachten heeft, die niet beter worden na spoelen.
  • Bel direct de huisarts als 1 of meer van de volgende dingen voor u kloppen:
    • Uw lippen worden steeds dikker
    • Uw tong wordt steeds dikker
    • Uw oogleden worden steeds dikker
    • U bent benauwd

Lees meer op thuisarts.nl: eikenprocessierups

Pijnstilling

zie hoofdstuk Pijnbeoordeling en pijnbestrijding.

Contactadvies

Contact opnemen bij ziekteverschijnselen.

Contactadvies tekenbeet

Tot 3 maanden na de tekenbeet contact opnemen als er langzaam een rode of blauwrode vlek op die plek komt, (erythema migrans), bij dubbelzien of een scheef gelaat, bij tintelingen/ krachtverlies in arm/ been of bij gewrichtsklachten.

  1. u5

Achtergrondinformatie

Insectensteek

Muggen, vlooien, wespen, bijen, mieren, teken en steekvliegen bijten of steken. Insecten steken uit zelfverdediging, omdat ze zich voeden met menselijk bloed of om, in het kader van de voortplanting, eieren te deponeren. Terwijl ze steken, brengen ze een giftige stof in de huid. Niet de prik zelf, maar het gif veroorzaakt de jeuk, pijn of zwelling. Sommigen hebben veel last van een insectensteek, anderen nauwelijks. Een steek van een bij, steekvlieg of wesp is pijnlijk en kan een flinke bult geven. Vooral een bijensteek veroorzaakt veel zwelling. Bijen laten hun angel in de huid achter.

Anafylactische reactie

Acute levensbedreigende allergische reactie. In korte tijd ontstaan algemene (shock)verschijnselen: overal jeuk, uitslag over het hele lichaam, opgezette oogleden en lippen, braken en diarree, hartkloppingen, bloeddrukdaling, benauwdheid of bewusteloosheid.

Angio(neurotisch) oedeem en Quinckeoedeem

Angio(neurotisch) oedeem

Een plotselinge, meer pijnlijke dan jeukende zwelling van de oppervlakkige en diepere huidlagen (gelaat, orofarynx, handen, voeten, genitalia en minder vaak het maag-darmkanaal).

Quinckeoedeem

Een angioneurotisch oedeem waarbij ook de slijmvliezen zwellen. Als het slijmvlies van de luchtweg sterk opzwelt (glottisoedeem) kan dat een belemmering vormen voor de ademhaling. De oorzaak van angio-oedeem kan zowel allergisch (bijv. medicatie, voeding, insecten) als niet-allergisch (bijv. infecties, medicatie, auto-immuunziekten, genetisch) zijn.

Voor meer informatie: zie angio-oedeem op de website van het Radboudumc.

Lokale reactie op insectensteek

De steekplaats kan de volgende verschijnselen vertonen: roodheid, zwelling, pijn en jeuk. De lokale reactie kan de tweede dag in heftigheid toenemen.
Soms zit het insect of de angel nog in de huid. Na een insectensteek kan de huid ontsteken. Aderontsteking en lymfeklierzwelling zijn mogelijk. Ook kan ter plekke een bacteriële huidontsteking (erysipelas) ontstaan: de huid is rood en pijnlijk. Dikwijls krijgt de patiënt koorts en kan zich flink ziek voelen. Dit is reden voor antibiotica.

Tekenbeet

Ter voorkóming van besmetting met Borrelia, de verwekker van de Ziekte van Lyme, moet een teek zo snel mogelijk, maar in ieder geval binnen een etmaal verwijderd worden.
De eerste uiting van de ziekte van Lyme kan erythema migrans zijn: een zich uitbreidende, rode, niet schilferende ring rond of in de buurt van de steekplaats. Deze ring kan zeer groot worden. Erythema komt voor bij meer dan 50% van de besmette patiënten en verdwijnt ook zonder behandeling.
Profylactische behandeling met een antibioticum kan zinvol zijn binnen 72 uur na de tekenbeet.

Relevante NHG-Standaarden

Bacteriële huidinfecties